-------------------- درس یازدهم: مسافر-----------------------

1-     آرایه های ادبی به کار رفته در هر عبارت یا تر کیب را مشخّص کنید.

الف) بال های باد:                                    ب) این در یای بی کران . . .                                  پ) قلمرو بی پایان ظلمت و خاموشی:                                    ت) ای فکر دور پرواز من! بال های عقاب آسایت را از پرواز باز دار.

ث) ای کشتی تند رو خیال من ...                 ج) همین جا لنگر انداز.:

2-  مفهوم عبارت های ذیل را بنویسید.

الف) ای فکر دور پرواز من! بال های عقاب آسایت را از پرواز باز دار.

            ب) ای کشتی تند رو خیال من! همین جا لنگر انداز.

3- مسافر قصد دارد به کجا سفر کند؟

4- کدام عبارت از درس به مفهوم آیه ی «والشّمسُ و القمرُ یجری الی مستقرّها»یعنی(خورشید و ماه به سوی قرارگاه خود در حرکت اند.) نزدیک است؟

5- ستارگان و فلک به کجا راه ندارند؟

6- در این درس ، راهگذر کیست؟

7- با توجه به درس، فکر انسان از درک و دریافت چه چیزی عاجز است؟

8- کدام شاعر آلمانی را با «گوته» هم سنگ و برابر می دانند؟

9- معنی واژه های ذیل را بنویسید.

            الف) غایی:                      ب) ذی حیات:                             پ) اکتفاکردن:                            ت) عقاب آسا:

---------------------- فردوسی ------------------------

1-     هدف چنگیز از گشودن قبر ها چه بود؟

2-     منظور از زایر نامدار کیست؟

3-     «غرق در گل بودن» مزار فردوسی و «غرق در خون بودن»مزار تیمور، هر کدام نشانه ی چیست؟

4-     معنی واژه های «لگام» و «زایر» را بنویسید.

5-     کتاب «برخورد اندیشه ها» از کیست؟

------------------------ قطرات سه گانه ----------------------

1- مناظره ی میان سه قطره ترجمه ی قطرات سه گانه از   .    .    .    شاعر ایتالیایی است که   .    .    .    پدر پروین اعتصامی آن را ترجمه کرده است.

2- پروین اعتصامی در یکی از سروده های خود  .    .    .     متأثّر از قطرات سه گانه بوده است.

3- واژه های ذیل ، مربوط به درس را معنی کنید.

      الف) ربّ النّوع:                           ب) موّاج:                       پ) مشّاطه:                     ت) ریاحین:                  ث) اَزهار:

1-     منظور قطره ی سوّم از گفتن جملات ذیل چیست؟

« من چیزی نیستم، من از چشم دختری افتاده ام. نخستین بار تبسّمی بودم؛ مدّتی دوستی نام داشتم؛اکنون اشک نامیده می شوم.»

     5- معنی روان عبارات ذیل را بنویسید.

      من ژاله و پیشرو بامدادم، مرا مشّاطه ی صبح و زینت بخش ریاحین و ازهار می دانند.

-------------------- پروردگارا ---------------------

1-   .     .     .     از شاعران بزرگ و از افتخارات هندوستان و مشرق زمین است. در کلکته چشم به جهان گشود و در کودکی با ادبیات هند آشنا شد.او به دریافت جایزه ی ادبی نوبل نیز نایل آمده است.

2- در عبارت«بی نوایی و تنگ چشمی را از دلم ریشه کن ساز و از بیخ و بن برکن.»

      الف) «تنگ چشمی» یعنی چه؟

      ب) «ریشه و بیخ» به «بی نوایی و تنگ چشمی » نسبت داده شده است. به نظر شما در این گونه کاربرد ،کدام آرایه ی ادبی شکل می گیرد.

2- با توجّه به درس، عشق در چه صورتی ثمر بخش می شود.

3- «زانوی دنائت خم کردن »کنایه از چیست؟

4- معنی روان عبارات ذیل را بنویسید.

قدرتی به من بخشا تا روح خود را از تعلّق به جیفه های ناچیز روزگار بی نیاز کنم و از هرچه رنگ تعلّق پذیرد آزادش سازم.

5- واژه های ذیل ، مربوط به درس را معنی کنید.

            الف) دنائت:                    ب) تعلّق:                        پ) جیفه:                       

2-     «ش»در عبارت« از هرچه رنگ تعلّق پذیرد آزادش سازم.» از نظر دستوری ، چه نقشی دارد؟

3-     «قطعه ی ادبی» به چه نوشته ای اطلاق می شود؟

---------------------- درس دوازدهم:ادبیات غنایی ----------------------

1-     ادبیات غنایی به کدام نوع ادبیات گفته می شود؟

2-     کلمه ی غنا در اصل به چه معنی است؟

3-     ادبیات غنایی شامل چه مسائل و موضوعاتی است؟

4-     چند نمونه از آثاری را که در حوزه ی ادبیات غنایی قرار می گیرند ،نام ببرید.

5-      .    .   .    معروف ترین سراینده ی داستان های بزمی ادبیات فارسی در قرن  .   .   .  ا ست.

6-     خمسه ی نظامی شامل چه داستان ها وکتاب هایی است؟

----------------------- از کعبه گشاده گردد این در----------------------

1- با توجه به بیت های ذیل به سؤالات مربوط پاسخ دهید.                                                                                                                چون رایت عشق آن جهانگیر                      شد چون مه لیلی آسمان گیر                                                                     برداشته دل زکار او بخت                         درماند پدر به کار او سخت                                                                       خویشان همه در نیاز با او                          هریک شده چاره ساز با او

                        بیچارگی وِرا چو دیدند                             در چاره گری زبان کشیدند

                        گفتند  به  اتفاق   یک سر                           کز کعبه گشاده گردد این در

                        حاجت گه جمله ی جهان اوست                   محراب زمین و آسمان اوست

            الف) منظور از «جهانگیر» کیست؟                                                                                                                           ب) در ترکیب«رایت عشق» چه آرایه ی ادبی وجود دارد؟

            پ) «مه» استعاره از چیست و منظور از «مه لیلی» چیست؟

            ت) «آسمان گیر شدن» کنایه از چیست؟

            ث) در بیت دوّم آرایه ی ادبی «تشخیص /جان بخشی» را بیابید.

            ج) نهاد مصراع اوّل بیت دوم ،کدام کلمه است؟

            چ) چه هنگامی خویشان مجنون به فکر چاره گری و کمک به پدر او افتادند؟

            ح) «ورا» مخفّف چه کلمه ای است؟

            د) همه ی خویشان مجنون در چه موردی با هم هم رأی و هم عقیده بودند؟

            ذ) در بیت آخر منظور از «او» چیست؟

            ر) « محراب زمین و آسمان اوست » یعنی چه؟

            ز) منظور از «زمین و آسمان» چیست؟

2- به سؤالات مربوط به ابیات ذیل نیز پاسخ دهید.

                        چون موسم حج رسید بر خاست                 اشتر طلبید و محمل آراست

                        فرزند عزیز را به صد جهد                        بنشاند چو ماه در یکی مهد

                        آمد سوی کعبه سینه پر جوش                   چون کعبه نهاد حلقه در گوش

                        گفت ای پسر این نه جای بازی است            بشتاب که جای چاره سازی است    

                        گو یارب از این گزاف کاری                        توفیق   دهم   به   رستگاری

                        دریاب  که  مبتلای  عشقم                         آزاد کن  از  بلای  عشقم

الف)

----------------------- در آمدی بر ادبیات پایداری ------------------

1-     موضوع اصلی ادبیات پایداری چیست؟

2-     اصلی ترین مسائل در ادبیات پایداری را بنویسید.

3-     بهترین نمونه های ادبیات پایداری را در ادبیات کدام کشورها می توان یافت؟                          

-------------------- درس هشتم: گل هایی که در نسیم آزادی می شکفد.-----------------

1- معنی و مفهوم واژه های ذیل، بر گرفته از درس را بنویسید.                                                                                              الف) تا کمرکش خیابان:                            ب)ازدحام:                  پ)خون دلَمَه بسته:                     ت)سیاست می بافند:

            ث) قکلی و کراواتی:                     ج) چار چار است:             چ) روز قتل است:                        ح) مستدام:                    خ) پشت لبش سبز شده:                   د) صورت جوان گل انداخته:                                 ذ) اشاعه ی آزادی:                      ر) تمام عمر در لاک خودشان بوده اند:                                                ز) جهت مبارزه را متشکّل کرده:                            ژ) مهربانی ها به ختام نرسد:

2- اصطلاح«هوا بس ناجوان مردانه سرد است.»از کجا بر گرفته شده؟ اصل آن را در کلاس بخوانید.

3- در عبارت«آن چه در دوران ما روی می دهد، شعر عظیمی است و قالب شعر برایش برازنده تر است.»:

            الف) چه آرایه ی ادبی مشاهده می کنید؟

            ب) چرا شاعر وقایع دوران خود را به شعر تشبیه کرده است؟

4- منظور از عبارت«نه کرسی فلک را از زیر پای قزل ارسلان بکشند.»چیست؟

5- جمله ی بالا اشاره به چه موضوعی دارد؟( با راهنمایی دبیر خود اصل شعر را بیابید و برای دوستان خود بخوانید.)

6- منظور از «شکفتن گل ها »در عبارت« وقتی نسیم آزادی می وزد بسیار گل ها خواهند شکفت.»چیست؟

7- آرایه ی ادبی به کار رفته در عبارت«خوش بختانه قطار سریع السّیر مردم به طرف انقلاب راه افتاد.» را مشخّص کنید.

8- معنی و مفهوم هر یک از جمله ها و عبارت های ذیل را بنویسید.

            الف) هنر مندان زیادی خود را به قطار رساندند.

            ب) قلبشان با قلب مردم هم آهنگی یافت و هُرم نفس مردم گرمشان کرد.

            پ) دیدیم که حکومت چه گونه به گل ها کج دهنی کرد.

9- منظور از « بذر آسیب پذیر » در عبارت« این بذر آسیب پذیر که مردم ایران پاشیده اند و با خون خودشان آن را آبیاری کرده اند. . . . » چیست؟

10- در ادامه ی جمله ی پایانی درس، منظور از « آب پاک و نور و هوای سالم رساندن.»چیست؟

11- به دو بیت ذیل توجّه کنید و به سؤالات  پاسخ دهید.

                        با دیو سیاه شب در آویخته ایم                  در کام فلق باده ی خون ریخته ایم

                        از باد سحر نشان ما را جویید                     ما با نفس صبح در آمیخته ایم

            الف) «شب»،«باد سحر»و«صبح» هر کدام نماد و نشانه ی چه چیز هایی هستند؟

            ب) آرایه های ادبی موجود در هر یک از ترکیبات ذیل را مشخّص کنید.

                        ب1) دیو سیاه شب:                                 ب2) کام فلق:                             ب3) نفس صبح:

            پ) معنی و مفهوم هر بیت را به نثر روان بنویسید.

---------------- خطّ خورشید ------------------

1-     کتاب « مثل چشمه مثل رود » اثر کدام شاعر معاصر است؟

2-     در شعر خط خورشید:                                                                                                                                          الف) بیت های آغازین چه گونه فضایی را ترسیم می کنند؟                                               

3-     هر کدام از واژه های «شب»،«آسمان»،«برگ زرد»،«فصل خزان»و«ستاره»نماد چیستند؟

4-     منظور از «هر ستاره / حرف خط خورده ای تار در دل صفحه ی آسمان بود.»چیست؟

5-     «شهاب»و«پاک کن» استعاره از چه چیز هایی هستند؟

6-     در هر بند ، واژه هایی را که با هم مراعات نظیر دارند،بابید و بنویسید.

7-      با توجّه به مصراع های«شهابی / مشق های شب آسمان را خط می زد / وزود محو می شد.»                                          الف) مبارزان چه کار هایی انجام می دادند؟                                                                                                         ب) عاقبت بر سر مبارزان چه می آمد؟

8-     «پاک کردن خط خورشید »کنایه از چیست؟

9-     «تابیدن نوری از شرق»اشاره به چه چیزی دارد؟

10-  در بند آخر درس:                                                                                                                                              الف) «خون»نشانه ی چیست؟                                                                                                                ب) «خورشید»استعاره از چیست؟                                                                                 

ت) «آتش در شفق زدن» چه مفهومی دارد؟

ث) «آسمان را ورق زد» بیانگر چه مفهوم و عملی است؟                                                       

طرح سؤالات دبیر محترم:

1-.....................................................

2- ....................................................

                  3-....................................................    

----------------- درس نهم : دریا دلان صف شکن -----------------

1- معنی واژه های ذکر شده را بنویسید.                                                                                                                             الف) مشیّت:               ب) راست و ریس کردن:                                     پ) سکان دار:                 ت) بی تکلّف:                  ث) سوله:                        ج) رُعب                                                            چ) یارا:                          ح) تجلّی:

            خ) آکنده:                      د) غوّاص:                                              ذ) مرضیّه:                      ر) سردم دار:

            ز) نسیان:                        ژ) خور:                                                  س) جنود                       ش) معرکه:

            ص) اُسوه                       ض) تمثیل                                              ط)

2- کدام جمله ی درس ،یاد آور حدیث معروف«حاسبوا قبل اَن تُحاسبوا» به معنی «به حساب خود رسیدگی کنید ،قبل از این که به حساب شما رسیدگی شود.»است؟

3- در عبارت«تو گویی اشیا گنجینه هایی از راز های شگفت خلقت هستند امّا تو تا به حال در نمی یافته ای.»

            الف) ار کان تشبیه به کار رفته در آن را بیابید.

            ب) آیا منظور از «تو» شخص معیّنی است

4-   نویسنده چه چیزی را بیانگر تکرار تاریخ می داند ؟ دلیل او چیست؟

5- در جمله ی «آفتاب فتح در آسمان سینه ی مؤمنان درخششی عجیب دارد.»

            الف) دو تشبیه به کار رفته است آن ها را بیابید و طرفین تشبیه را در هر کدام مشخّص کنید.

            ب) مفهوم کلِی جمله را بنویسید.

6- معنی روان عبارت های ذیل را بنویسید.

            الف) به آب زدند و خط را گشودند.                      ب)

7- در عبارت ذیل:

            طلبه ی جوانی با یک بلند گوی دستی، هم چون وجدان جمع، فضای نفوس را با یاد خدا معطّر می کند.

الف) دو تشبیه بیابید.

ب) مفهوم« فضای نفوس را با یاد خدا معطّر می کند » را بنویسید.

پ) در عبارت« با یاد خدا معطّر می کند. »استعاره ا ی به کار رفته است ، آیا می توانید چگونگی کاربرد آن را توضیح دهید؟

8- دو مورد از جمله هایی که در آن ها میان دشمن و نیرو های خودی مقایسه انجام گرفته بیابید و بنویسید.

9- نویسنده چه چیز هایی را به عنوان تمثیل(نماد / نشانه ) معرّفی می کند.

10- در عبارت«بر کوهی از آتش نشسته است و کوهی از خاک را جا به جا می کند.» منظور نویسنده از «کوه آتش »چیست؟

11- به نظر نویسنده ،چه وقت ما به ارزش خاکریز پی می بریم؟

12- مفهوم جمله ی«تا با خاک انس نگیری راهی به مراتب قرب نداری» را بنویسید.

13- در شعر «دریا»- پایان صفحه ی 74- «مرداب» و« دریا » نماد چه چیز هایی هستند؟

14- در شعر «دریا» کدام یک بر دیگری ترجیح داده شده اند؟«مرداب» یا« دریا »؟

--------------- پاسخ ----------------

15- بند دوم شعر«پاسخ» - من تفنگم در مشت/ کوله بارم بر پشت/ بند پوتینم را محکم می بندم - کنایه از چیست؟

16- «آب و آیینه و قرآن »اشاره به کدام سنتت ایرانی دارد؟

17- منظور از «روشنی در دل من می بارد .»چیست؟

18- معادل «از صمیم قلب » را در کدام مصراع شعر می یابید؟

19- منظور از «چراغ»در مصراع آخر جیست؟

20- قالب شعر «پاسخ»چیست؟

-------------------- در آمدی بر ادبیات جهانی --------------------

1- مطالعه ی آثار ادبی جهان چه فایده ای دارد؟

------------------- هدیه ی ناتمام -------------------

1-     معنی واژه های ذیل را بنویسید.

الف) تفنّنی:                     ب) مستعمل:                   پ) تبختُر:                      ت) تمجید:                     ث) ژنده:

ج) منقلب:                      چ) عبوس:                      ح) اِکراه:                                    خ)

2- «باز شدن خطوط چهره» نشانگر چیست؟

3-«صدا در گلویش شکست»یعنی چه؟

4- منظور راوی از گفتن«باز سطل زمین شویی را به همان سطل زمین شویی تبدیل می کرد»چه بود؟

5- چرا راوی به دروغ گفت:«نصف سطل زمین شویی هدیه ی من است.»؟

طرح سؤالات دبیر محترم:

1-.....................................................

2- ....................................................

                  3-....................................................    

--------------- در امدی بر ادبیات داستانی----------------

1- قدیم ترین ومحبوب ترین و در عین حال رایج ترین نوع ادبی در میان ملّت ها  .  .   .   و  .    .    .   است.

2- هنری ترین نوع ادبیات مردمی کدام است؟

3- مقصود از هدف متعالی پدید آورندگان قصّه ها و داستان ها چیست؟

4- دو تشبیه در بیت ذیل بیابید.

                                ای برادر قصّه چون پیمانه است                            معنی اندر وی به سان دانه است

5- با توجّه به بیت«دانه ی معنی بگیرد مرد عقل                                ننگرد پیمانه را گر گشت نقل»

                الف) در ترکیب «دانه ی معنی» ،«مشبّه و مشبّهٌ به» را پیدا کنید.

                ب) در مصراع دوم مقصود از «پیمانه» چیست؟

                پ) «مرد عقل»یعنی «انسان عاقل»با راهنمایی دبیر خود ، ترکیب دیگری نظیر آن بیابید.

                ت) بیت را به نثر روان بنویسید.

-------------- درس پنجم: سمک و قطران ----------------

1-  داستان سمک و قطران نوشته ی  .   .   .   است و در قرن  .   .  .    تألیف شده است.

2- به چه دلیل می توان گفت که «سمک و قطران» داستانی کاملاً ایرانی است؟

3- چه عاملی حوادث داستان سمک و قطران را پدید می آورد؟

4- به چه دلیل باید «سمک عیّار»را اثری متعلّق به مردم دانست؟

5- معادل امروزی فعل های ذیل را بنویسید.

                الف) مرا بخواهی کشت.                                        ب) او را بخواستی بردن.

1-     معنی روان عبارت های ذیل را بنویسید.

الف) در این کار تعبیه ای است، این یکی همچون من می نماید که به لشکر گاه ما می رود.

ب) تو در شب روی و عیّاری دستی داری.

پ) قطران بر خود گرفت که این کار بکند.

ت) از عهدی کار من بیرون آید.

ث) تو مرا بر خویشتن گیر.

ج) مرا به خیمه ی خویش بر تا از آن جا کار بسازیم ،چنان که باید ساخت.

چ) آتشک دست سمک باز پس بست و پالهنگ در گردن وی افکند.

ح) هول عیّاری ای کرده است.

خ) رها مکن که مرا به سیلی بکشند.

د) که باشد که مرا به حیلت بر بندد؟

ذ) ما را از آن نامی بود.

ر) شراب بسیار بر خود پیمود.

7- در عبارت«کسی هست از آنِ پادشاه ماچین»،«از آنِ»به چه معنی است و ماچین کجاست؟

8- متن ذیل را بخوانبد و به سؤالات پاسخ دهید.سمک عیّار گفت : « ای آتشک ! با من عهد کن و سوگند خور که یار من باشی وهرچه بگویم بکنی و راز من نگاه داریو خیانت نیندیشی و نفرمایی و از قول من بیرون نیایی تا من دلارام را بی رنجی در کنار تو آورم و نیک دانی که از دست من بهتر خیزدکه از دست قطران». آتشک خرّم شد و در دست و پای سمک افتاد. گفت:«بنده ام،تو چه می فرمایی؟ سوگند خورد به یزدان دادار کردگار و به نان و نمک مردان و به صحبت جوان مردان که آتشک غدر نکند و خیانت نیندیشد و آن کند که سمک فرماید و با دوست وی دوست باشد و با دشمن وی دشمن.»

            الف) سمک چه تعهّداتی از آتشک گرفت؟(پنج مورد)

            ب) سمک در چه کاری خود را از قطران بهتر و توانا تر می دانست؟

            پ) آتشک چه قولی به سمک داد؟

            ت) در متن  به کدام سنّت و اعتقاد عیّاران اشاره شده است؟

            ث) «در دست و پای کسی افتادن » نشانه س چیست؟

            ج) مصدر «فرمودن» و فعل های ساخته شده از آن ، به معانی متعدّدی مانند«دستور دادن، انجام دادن، گفتن و  .  .  .  »به کار رفته است. در متن بالا ، دو باراین فعل به کار رفته است ؛ به نظر شما در هر مورد کدام معنی مناسب تر است؟

            9- در قدیم گاهی فعل امر را به جای استفاده از«ب» با«می» می ساخته اند؛ مانند«می باش به عمر خود سحر خیز»؛ یک نمونه از این کاربرد را در متن درس بیابید.

10- معادل امروزی «فرو بریم» در«بگذار تا فردا داری در میدان فرو بریم»چیست؟

11- نقش دستوری عبارت مشخّص شده در«آمد به خیمه ی قطران و در پیش و ی خدمت کرد: پالهنگ در گردن و دست سمک کرده.» کدام است؟

            الف) قید            ب) صفت                       پ) مفعول                      ت) متمّم

12-   عبارت های ذیل را به نثر روان و ساذه برگردانید.

الف) سمک و اآتشک نگاه می داشتن تا قطران بخفت.

ب) دو استر به دست آور که تو این جایگاه گستاخی تا من ترتیب قطران کنم.

13- با توجه به عبارات ذیل به سؤالات پاسخ دهید.

            - ای آتشک سی غلام را بخوان همه سلاح پوشیده و شمشیر ها کشیده و پیرامون مهد فرو گیرندتا قطران را بدرقه باشندتا به لشکر گاه بریم، اگر غلامان پرسند که چه بوده است و چرا چنین می باید کرد؟ بگوی پهلوان به من گفت چون من مست شوم ،مرا بر کنار لشکر گاه بریدو غلامان مرا نگاه داری کنند تا اگر لشکر شبیخون آرند من در میانه نباشم.

الف)- سمک به چه منظوری دستور داد که آتشک سی غلام ذا بخواند؟

            ب) منظور از «پهلوان» در عبارات بالا کیست؟

            پ) درجمله ی«اگر لشکرشبیخون آرد » منظورکدام«لشکر» است؟

            ت) آیا واقعاً هدف ار انتقال قطران به خارج از لشکر گاه، نجات جان وی بوده یا قصد دیگری در کار بوده است؟ توضیح دهید.

14- با توجّه به بند پایانی درس سمک عیّار:

            الف) «او را کار چون افتاد» یعنی چه؟

            ب) پهلوانان به چه چیزی می خندیدند؟

            پ) سمک چه گونه قطران را به هوش آورد و از خواب بیدار کرد؟

            ت) سمک چرا به قطران پس گردنی زد؟ قطران چه کرد؟

ث) وقت که چشم قطران به خورشید شاه افتاد دچار چه حالتی گردید؟

ج) سمک برای قطرا چه دلیلی را برای رفتن خدمتکاران ذکر کرد؟ آیا راست گفت؟ اگر نه، دلیل واقعی را شما بیان کنید.

15- با توجه به روایت پایانی درس(مستطیل سبز) معنی واژ] ها و ترکیب های ذیل را بنویسید.

            الف) بط(                )                  ب) فرو گذاشت(                   )            پ)قصدی نپیوستی(                )

            ت) ثمرت این تجربت(                        )

                        طرح سؤالات دبیر محترم:

1-.....................................................

2- ....................................................

            3-....................................................

---------------- درس ششم: داستان خیر و شر------------------

1- «هفت پیکر» از کیست؟

2- داستان «خیر و شر»بیان کننده ی چه مسائلی است؟

3- معنی واژه های داده شده را با توجّه به متن درس بنویسید.

            الف) آهنگ سفر کرد.(                  )                ب) توشه(                )                      پ) تنوری تافته(               )

            ت) دم نمی زد(                )                            ث) لعل(                    )                   ج) خبث طینت(                 )

            ج) صرعیان(                     )                             چ) برخوردار می شد(                 )  ح) تباه(                         )             خ) عزیمت کنم(               )                     د) شوکت(                )                     ذ) خلعت(                      )

            ر) خوان(                        )                            ز) ملازمان(                )          س) جانش به لب رسید.(           )

           ش ) بدسگالی(                 )

4-بیت های ذیل را بخوانید و به سؤالات پاسخ دهید.

                        حالی آن لعل آبدار گشاد              پیش آن ریگ آبدار نهاد

                        گفت مردم زتشنگی دریاب                        آتشم را بکش به لختی آب

                        شربتی آب زان زلال چو نوش                   یا به همّت ببخش یا بفروش

            الف) معنی واژه های «حالی»،«لعل آبدار» و«نوش»را بنویسید.            

ب)منظور از «ریگ آبدار » کیست و چرا این ترکیب را برای او به کار برده است؟

پ) در ترکیب«ریگ آبدار »از کدام آرایه ی ادبی استفاده شده است؟

ت) منظور از «آتش» چیست؟

ث) هدف خیر از دادن لعل ها به شر چه بودو چه درخواستی از وی کرد؟

5- به سؤالات مربوط به ابیات ذیل پاسخ دهید.

                        گفت برخیز تیغ ودشنه بیار                        شربتی آب سوی تشنه بیار

                        دیده ی آتشین من برکش                        وآتشم را بکش به آبی خوش

                        شر که آن دید دشنه باز گشاد       پیش آن خاک تشنه رفت چو باد

                        در چراغ دو چشم او زد تیغ                       نامدش کشتن چراغ دریغ

                        چشم تشنه چو کرده بود تباه                     آب ناداده کرد همّت راه

                        جامه و رخت و گوهرش برداشت  مرد بی دیده را تهی بگذاشت

            الف) چرا دیده ی خیر«آتشین» توصیف شده است؟

            ب) «آتشم را بکش به آبی خوش» یعنی چه ؟معنی روان آن را بنویسید.

پ) «خاک تشنه» استعاره از کیست؟ چرا این تعبیر به کار رفته است؟

ت) رفتن شر به نزد خیر برای در آوردن چشم های او به باد تشبیه شده است، هدف از این تشبیه بیان چه چیزی است؟

ث) در بیت چهارم کلمه ی «چراغ»دو بار به کار رفته است ؛معیّن کنید کدام یک استعاره و کدام یک تشبیه است؟

ج) منظور از «کشتن چراغ» چیست؟

چ) کدام معنی برای مصراع دوم بیت آخر مناسب تر است؟

            چ-1) خیر را تنها رها کرد.                         چ-2) خیر را دست خالی و تنها رها کرد.

 6- «بعینه» در بیت«چشم از دست رفته گشت درست / شد بعینه چنان که بود نخست» یعنی چه؟

7- در بیت های ذیل:

                        جز یکی دختر عزیز مرا                 نیست و هست بسیار چیز مرا

                        گر نهی دل به ما و دختر ما                        هستی از جان عزیز تر بر ما

                        بر چنین دختری به آزادی                         اختیارت کنم به دامادی

                        وان چه دارم زگوسفند و شتر                    دهمت تا زمایه گردی پر

            الف)تضاد را در بیت اوّل نشان دهید.

            ب) هرکدام از فعل های هست و نیست را در پایان جمله ی مربوط به خود قرار دهید و بنویسید.

            پ) نوع«را»در «مرا» کدام است؟

                پ1) حرف اضافه         پ2) نشانه ی مفعول        پ3) نشانه ی فکّ اضافه    پ4) نشانه ی اختصاص

            ت) چوپان در چه صورتی خیر را گرامی تر می داشت؟

            ث) برای «اختیارت کنم »کدام معنی مناسب تر است؟     ث1) تو را آزاد می گذارم                   ث2) تو را بر می گزینم

            ج)چوپان به خیر- در صورتی که دامادی وی را می پذیرفت - چه وعده ای داد؟

8- بیت های ذیل را به دقّت بخوانید و به سؤالات مربوط پاسخ دهید.

                        منم آن تشنه ی گهر برده             بخت من زنده بخت تو مرده

                        تو مرا کشتی و خدای نکشت                      مُقبل آن کز خدای گیرد پشت

                        دولتم چون خداپناهی داد             اینکم تاج و تخت شاهی داد

                        وای بر جان تو که بدگهری                        جان بری کرده ای و جان نبری

            الف) چرا خیر خود را خوش بخت و شر را بد بخت می داند؟

            ب) مفهوم «خوش بخت کسی است که از خدا یاری بخواهد.» در کدام بیت آمده است؟

            پ) کدام معنی برای مصراع اوّل بیت سوم مناسب تر است؟

                        پ1) خدا مرا در پناه خود قرار داد.                       پ2) بخت و اقبالم پناهی مانند خدا به من داد.

                        پ3) چون بخت و اقبالم مرا در پناه خدا قرار داد.

            ت) «م»در«اینکم» از نظر دستوری چه نقشی دارد؟

                        ت1) متمّم، به معنای «به من»                    ت2) مفعول، به معنای«مرا»                       ت3) مضافٌ الیه

            ث) مفهوم مصراع« جان بری کرده ای و جان نبری »را بنویسید.

            ج) «ی» در «خدا پناهی» نشانه ی نکره است یا مصدری؟ توضیح دهید.

9-     در بیت«گفت زنهار اگر چه بد کردم / در بد من مبین که خود کردم» شر چه عذری برای بدی های خود ذکر می کند؟

10- با توجّه به این سه بیت ، پاسخ سؤالات را بنویسید.

گفت اگر خیر هست خیر اندیش                تو شری جز شرت نیاید پیش        

در تنش جست و یافت آن دو گهر                         تعبیه کرده در میان کمر

آمد آورد پیش خیر فراز                          گفت گوهر به گوهر آمد باز

الف) کدام معنی برای مصراع دوم بیت اول مناسب تر است؟

            الف1) تو شر هستی و جز شر چیزی از تو سر نمی زند.

            الف2) تو شر هستی و جز شر چیزی نصیب تو نمی شود.

ب) « تعبیه کردن » چه معنی دارد؟

پ) یکی از معانی «میان» کمر است ویکی از معانی «کمر» کمربند؛ با راهنمایی دبیر خود بگویید که شاعر

    در استفاده از این دو کلمه در کنار هم  چه ظرافتی به کار برده است؟

ت) بین دو «گوهر» در مصراع دوم بیت آخر چه آرایه ی ادبی وجود دارد؟ معنی هر کدام را بنویسید.

                                                طرح سؤالات دبیر محترم:

1-.....................................................

2- ....................................................

            3-....................................................

----------------- درس هفتم: طوطی و بقّال----------------

1-     «مثنوی معنوی» اثر کیست؟چند بیت دارد و در چند دفتر فراهم آمده است؟

2-     در مثنوی معنوی مطالب عرفانی با چه شیوه ای بیان شده است؟

3-     در داستان «طوطی و بقّال» هدف نشان دادن چه نکات  و مسائلی است؟

4-     در بیت«بود بقّالی و وی را طوطیی/ خوش نوایی سبز گویا طوطیی»

الف) طوطی چه صفت هایی داشت؟

ب) بیت چند جمله دارد؟

            5- با توجه به بیت«در دکان بودی نگهبان دکان / نکته گفتی با همه سوداگران»:

                        الف) «بودی»و«گفتی» چه نوع فعل هایی هستند؟

                        ب) منظور از «نکته گفتن» چیست؟

                        پ) «سوداگران» چه کسانی هستند؟

            6- معنی روان بیت های ذیل را بنویسید.

                        در خطاب آدمی ناطق بدی                       در نوای طوطیان حاذق بدی

                        جست از صدر دکان سویی گریخت            شیشه ها ی روغن گل را بریخت

2-     بیت های ذیل را بخوانید و به سؤالات مربوط پاسخ دهید.

از سوی خانه بیامد خواجه اش                    بر دکان بنشست فارغ خواجه وش

دید پرروغن دکان و جامه چرب                برسرش زد گشت طوطی کل زضرب

روزک چندی سخن کوتاه کرد                  مرد بقّال از ندامت آه کرد

            الف) کدام معنی برای«فارغ»در این جا مناسب تر است؟         الف1) آسوده                 الف2) بی خبر

            ب) «وَش»پسوند شباهت است و به معنی «مانندِ»چند ترکیب دیگر نظیر آن بیابید.

            پ) مرجع ضمیر«ش» در «بر سرش زد»بقّال است یا طوطی؟

            ت) «ک»در «روزک»نشانه ی چیست؟ مثال دیگری ذکر کنید.

            ث) با توجّه به ابیات بالا ،بقّال از چه چیزی بی خبر بود؟

8- در بیت های ذیل:

                        ریش بر می کند و می گفت ای دریغ                      کافتاب نعمتم شد زیر میغ

                        دست من بشکسته بودی آن زمان              چون زدم من بر سر آن خوش زبان

                        هدیه ها می داد هر درویش را                 تا بیابد نطق مرغ خویش را

            الف) «ریش کندن»نشانه ی چیست؟

            ب) منظور از «آفتاب نعمت» چیست؟

            پ) «آفتاب نعمتم زیر میغ رفت»کنایه از چیست؟

            ت) چرا مرد بقّال خود را ملامت می کند؟

            ث) چرا به هر درویش هدیه می داد؟

            ج) مقصود از «مرغ خویش»چیست؟

9- به سؤالات مربوط به بیت های ذیل پاسخ دهید.

                        بعد سه روز و سه شب حیران وزار                         بر دکان بنشسته بود نومید وار

                        می نمود آن مرغ را هر گون شگُفت                      تا که باش کاندر آید او به گفت

                        جولقیی سر برهنه می گذشت                   با سر بی مو چو پشت طاس و طشت

                        طوطی اند گفت آمد در زمان                   بانگ بر درویش زد که هی فلان

                        از چه ای کل با کلان آمیختی                                  تو مگر از شیشه روغن ریختی

                        از قیاسش خنده آمد خلق را                                  کاو چو خود پنداشت صاحب دلق را

            الف) مر د بقّال برای به حرف در آمدن طوطی چه کار هایی می کرد؟

            ب) مشبه و مشبهٌ به را در بیت سوم مشخص کنید.

            پ) چه چیزی باعث به حرف در آمدن طوطی شد؟

            ت)  چه عاملی باعث خنده ی مردم شد؟

            ث)طوطی از درویش چه سؤالی کرد؟

            ج) معنی واژه های «جولقی»و«صاحب دلق»را بنویسید.

10- پیام کلّی بیت ذیل را بنویسید.

                        کار پاکان را قیاس از خود مگیر                  گر چه ماند در نبشتن شیر و شیر

11- معنی روان بیت بالا را بنویسید.

12- در بیت ذیل ،مولوی چه عاملی رل سبب گمراهی مردم عالم می داند؟                                                            جمله عالم زین سبب گمراه شد        کم کسی زابدال حق آگاه شد

13- « کم کسی زابدال حق آگاه شد »یعنی چه؟

14- باتوجه به بیت های ذیل:                                                                                                                           هردوگون زنبور خوردند از محل                 لیک شد زان نیش و زان دیگر عسل                                    هردو گون آهو گیا خوردند و آب                   زین یکی سرگین شد و زان مشک ناب         الف) چه رابطه ای بین مشک و آهو وجود دارد؟                                                                              ب) ابیات چه ارتباطی با پیام و محتوای درس دارند؟

15- در بیت های ذیل:                                                                                                                                                صد هزاران این چنین اشباه بین                       فرقشان هفتاد ساله راه بین                                               چون بسی ابلیس آدم روی هست                     پس به هر دستی نشاید داد دست              الف) «فرق هفتاد ساله راه» کنایه از چیست؟                                                                                     ب) در بیت دوم نیز یک کنایه وجود دارد ، آن را بیابید و مفهوم آن را بنویسید.                         پ) مفرد کلمه ی«اَشباه»و معنی آن را بنویسید.

با توجه به «بیاموزیم» در پایان درس بنویسید که تمثیل چیست و استفاده از آن چه فایده ای دارد؟